ચણા : ચણા ખૂબ પૌષ્ટિક છે . તે મીઠા , વાતકર , રોચક , લૂખા , હલકા , ઠંડા , ગડગડાટ કરનાર રંગ સુધારનાર અને બળવર્ધક છે . તે કમળો , માથાનો દુઃખાવો , રક્તપિત્ત , કફરોગ , પિત્તરોગ વાત વગેરેમાં ફાયદાકારક છે .
( ૧ ) રાત્રે પ૦ ગ્રામ ચણા કે ચણાની દાળ પલાળી સવારે નરણા કોઠે ખૂબ ચાવીને ખાવા , માત્ર એક મહિનાના પ્રયોગથી જ ખૂબ લાભ થશે . આ પ્રયોગ દરમિયાન બહુ ખાવું નહિ . વારંવાર કે આચરકુચર ખાવું નહિ . નહિતર ચણા પચશે નહિ અને ગેસ કરશે .
( ૨ ) કમળાના રોગમાં શેકેલા , બાફેલા કે પલાળેલા ચણા ખૂબ ચાવીને ખાવીથી તે દવાનું કામ કરે છે .
( ૩ ) કફવાળી ઉધરસમાં રાત્રે શેકેલા ચણા ખાઈ પાણી પીધા વગર સૂઈ જવાથી લાભ થાય છે . ( ૪ ) માથું દુઃખતું હોય તો શેકેલા ચણા ખાઈ ઉપર પાણી ન પીવું .
( પ ) રાત્રે પલાળેલા કે ફણગાવેલા ચણા કે ચણાની દાળ માત્ર દૂધ સાથે લેવાથી શરીર પુષ્ટ થાય છે , નબળાઈ દૂર થાય છે .
( 6 ) રાત્રે શેકેલા ચણા ખાઈ ઉપર દૂધ પીવાથી કફ દૂર થાય છે .
( ૭ ) ચણા ખાઈ ગરમ પાણી પીવાથી અવાજ ઊઘડે છે .
( ૮ ) ગોળ – ચણા ખાવાથી અવાજ ઊઘડે છે . ( પી .
( ૯ ) ગરમા ગરમ ચણા ખાવાથી દૂઝતા હરસનો રક્તસ્ત્રાવ મટે છે . ( ૧૦ ) ચણાને રાત્રે સરકામાં પલાળી રાખી સવારે ખાલી પેટે ખાવાથી કૃમિ , પેટનાં દર્દ તથા ઉદરશૂળ મટે છે .
( ૧૧ ) ચણાનો લોટ ચોળીને નાહવાથી પરસેવાની ગંધ તથા ખુજલી મટે છે . ( ૧૨ ) ચણાનો લોટ પાણીમાં પીસી મધ મેળવી લગાડવાથી અંડકોષનો સોજો મટે છે . .
કયઈ જવા કરતાં , ઘસાઈ જવું સારું – રિચાર્ડ કમ્બર લેન્ડ